Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Sierpcu

Anoreksja i bulimia

Od wielu już lat środki masowego przekazu poświęcają tyle miejsca zaburzeniom w przyjmowaniu pokarmów, że wielu ludzi używa tych terminów bardzo nieadekwatnie.

Do zaburzeń przyjmowania pożywienia należą m. in.: jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) oraz bulimia. Są to zaburzenia występujące głównie u dziewcząt i młodych kobiet, bardzo rzadko zdarzają się u płci męskiej. Ujawniają się między 11 a 25, najczęściej między 16 a 20 rokiem życia.

W obu zespołach dominuje brak akceptacji własnego ciała, przy czym w anoreksji lęk przed otyłością prowadzi do zdecydowanej odmowy przyjmowania pożywienia podczas, gdy w bulimii występuje nieodparte pragnienie jedzenia a próby zapobiegania otyłości prowadzone są przez prowokowanie wymiotów, przyjmowanie leków przeczyszczających, moczopędnych, hamujących łaknienie itp. Zaburzenia te rozwijają się na podłożu psychogennym, wiele czynników odgrywa rolę w ujawnianiu się choroby (konflikt w rodzinie czy w szkole, zawód miłosny itp.).

Choroba rozpoczyna się od braku akceptacji własnego ciała. Czasem jest to brak zgody na rozpoczynający się proces dojrzewania i pojawianie się kobiecych cech sylwetki. Dziewczęta zaczynają się brzydzić własnym ciałem. Czasem takim momentem wyzwalającym objawy jest wystąpienie pierwszej miesiączki. Często chęć zlikwidowania nadmiernej tuszy skłania dziewczęta do rozpoczęcia odchudzania się. Zaburzenia w łaknieniu rozwijają się wtedy, gdy jedzenie i waga ciała stają się obsesyjnym centrum niezaspokojonych potrzeb psychicznych. Chociaż umiejętność rozpoznania zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów ma dla rodziców bardzo ważne znaczenie, powinni oni również wiedzieć jak wygląda typowe zachowanie nastolatka. Niektóre dziewczęta na widok zaokrąglających się piersi i bioder oraz towarzyszącemu wiekowi dojrzewania przybieraniu na wadze wpada w panikę. Nawet jeśli dziewczyna żywi nadzieję, że nabierze kobiecych kształtów nie chce by były one zbyt obfite. Jeśli kilkunastoletnia córka przestrzega diety lub mówi o odchudzaniu się, nie oznacza to zaraz, że zagraża jej anoreksja. Jeśli od czasu do czasu się objada, jak to się każdemu zdarza, nie oznacza to, że ma skłonności do bulimii albo cierpi na przymus jedzenia. Rodzice często przesadzają ze swoimi obawami, reagując zbyt impulsywnie. Ale, jeżeli zdrowa, pogodna dziewczyna zmienia się w fanatycznie odchudzającą się nastolatkę, to należy poświęcić jej szczególnie wiele uwagi, obserwować jej zachowanie, interesować się samopoczuciem, dużo rozmawiać, unikać jednak natarczywego wypytywania. Młoda osoba musi wiedzieć, że rodzice znajdą czas na rozmowę z nią, ilekroć będzie jej potrzebowała. Może coś w szkole idzie nie tak, pokłóciła się z przyjaciółmi, rzucił ją chłopak. A może się martwi, że utyła kilka kilogramów? Jakikolwiek by był powód, dziewczyna potrzebuje ze strony rodziców zrozumienia i zapewnienia, że przybieranie na wadze jest w jej wieku zupełnie normalne i nie będzie trwało w nieskończoność.

Szczególnie w momencie stresu – spowodowanego takimi czynnikami, jak rozwód rodziców, przeprowadzka, zmiana szkoły, wyjazd na uczelnię – młodym ludziom zdarzają się zachowania bulimiczne, objadanie się i przeczyszczenie. Dziewczęta w tym wieku czasami eksperymentują z zażywaniem środków przeczyszczających czy moczopędnych, mających na celu wydalenie z organizmu nadmiaru pożywienia. Rolą rodziców jest uważna obserwacja problemów pojawiających się w życiu młodego człowieka. Powinni zastanowić się: czy ma on poczucie, że sam kieruje swoim życiem, czy akceptuje samego siebie, czy potrafi odzyskiwać równowagę po wstrząsach uczuciowych, które są atrybutem młodości? Zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów nie dotyczą po prostu jedzenia i wymiarów ciała, lecz są wielorako powiązane ze sferą emocjonalną.

Nie ma nic dziwnego w tym, że kilkunastoletnia dziewczyna zaczyna stosować dietę. W dobie telewizji i Internetu – dziewczęta przykładają wielką wagę do swojego wyglądu, ciężaru ciała. Dieta stosowana od czasu do czasu jest zazwyczaj nieszkodliwa. Czasami jednak może niepokoić rodziców. Powinni wówczas odpowiedzieć sobie na następujące pytanie:

• Czy w krótkim czasie córka znacznie straciła na wadze?

• Czy dziecko dąży do osiągnięcia jakiejś wagi, a skoro tylko to się uda, znowu ustanawia sobie następny próg?

• Czy narzeka, że czuje się gruba, chociaż jest chuda jak patyk?

• Czy nie przyznaje się do uczucia głodu, choć je bardzo mało?

• Czy spędza dużo czasu w samotności i woli jeść sama?

• Czy ma obsesję na punkcie ćwiczeń fizycznych?

• Czy zatrzymała się u niej miesiączka?

• Czy wygląda na coraz bardziej nieszczęśliwą i przygnębioną?

• Czy wykazuje szczególny zapał do nauki?

Jeśli zachowania dziecka odpowiadają kilku z powyższych punktów możliwe jest, że dieta jest tylko przykrywką dla zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów i możemy podejrzewać anoreksję. W takim wypadku należy zwrócić się o poradę do lekarza i rozpocząć ewentualne leczenie, którego istotnym elementem jest psychoterapia prowadzona przez doświadczonego w leczeniu takich zaburzeń terapeutę.

Podobnie należy postępować w przypadku kilku twierdzących odpowiedzi na poniższe pytania:

• Czy córka bardzo dużo je, lecz mimo to nie przybiera na wadze?

• Czy zauważyliście, że coraz częściej od razu po posiłku znika w ubikacji? Czy zdarza wam się słyszeć odgłosy wymiotów?

• Czy stosuje dietę, ale wcale nie traci na wadze?

• Czy podejrzewacie, że podjada sobie w ukryciu? Czy znaleźliście schowane papierki po cukierkach, woreczki po chrupkach, pudełka po słodyczach? Czy zanotowaliście niezauważalny ubytek pieniędzy albo ciasta z półki?

• Czy zauważyliście blizny na grzbietach dłoni od wywoływania wymiotów? Czy jej gruczoły są powiększone?

• Czy pije alkohol, nadużywa leków?

• Czy często jest przygnębiona?

• Czy zaskoczyliście ją przy objadaniu się dużą ilością pożywienia – jak np. słodycze? Czy po takich ucztach miało miejsce wywoływanie wymiotów, wypróżnienia lub oddawanie moczu środkami farmakologicznymi?

• Czy, poza jedzeniem, wymyka się spod kontroli także w innych dziedzinach życia? np., czy poddaje się emocjom, zauważacie u niej zmienne nastroje? Czy pomimo waszych zakazów pozostaje poza domem do późnej nocy? W tym przypadku możemy podejrzewać, że dziecko cierpi na bulimię. Jeśli zaniepokoiło rodziców zachowanie córki, zawsze może zwrócić się o poradę do psychologa poradni.

psycholog - Joanna Ziółkowska